بسمه تعالي 

اوقات فراغت و كتابخواني

هر انساني در طول عمر خود فرصت هاي بسياري پيدا مي كند كه از اشتغالات روزانه خود فارغ و براي مدتي آزاد و رها مي شود

به اين فرصت هاي پيش آمده مي توان اوقات فراغت گفت. براي اوقات فراغت معاني و تعاريف مختلفي بيان شده است، امٌاآنچه در اين ارتباط مهم است اين است كه ما چگونه از اوقات فراغت خود بهره برداري و استفاده كنيم . حال اوقات فراغت هر معنا و تعريفي كه داشته باشد براي ما فرقي نمي كند

 غنيمت شمردن اوقات فراغت

اوقات فراغت و فرصت هاي آزاد را مي توان در هر كاري و حتي در جهت بيكاري مصرف نمود و مورد استفاده قرار داد اما بنا به عللي كه به برخي از آنها اشاره مي شود ، تباه كردن عمر و استفاده نكردن حتي از فرصت هاي كم و كوتاه ، كار عاقلانه و پسنديده اي نيست.

در روايات اسلامي كه از پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله وسلم و ائمه معصومين عليهم السلام نقل شده ، بر بهره گيري از فرصت ها بسيار تأكيد شده است

از پيامبر اكرم (ص) نقل است كه در يكي از سفارش هاي خود به صحابي با وفاي خود ابي ذر غفاري  (ره)  فرمود  :

يَا أَبَا ذَرٍّ: اغْتَنِمْ خَمْساً قَبْلَ خَمْسٍ، شَبَابَكَ قَبْلَ هَرَمِكَ وَ صِحَّتَكَ قَبْلَ سُقْمِكَ وَ غِنَاكَ قَبْلَ فَقْرِكَ وَ فَرَاغَكَ قَبْلَ شُغْلِكَ وَ حَيَاتَكَ قَبْلَ مَوْتِكَ.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در وصيت وسفارش خود به ابوذر غفاري مي فرمايد: اي ابوذر: پنج چيز را پيش از پنج چيز غنيمت شمار: جوانيت را پيش از پيرى خود، تندرستيت را پيش از بيماريت، توانگريت را پيش از نيازمنديت وفراغتت را قبل از اشتغالت و زندگيت را پيش از مرگت.

وسائل الشيعه ، شيخ حر عاملي ، ج1، ص 114، حديث 285.

در اين كلام گهربار، پيامبر اكرم (ص) توجه ودقت نسبت به پنج زمان و فرصت بسيار گرانبها و ارزشمند را به ابوذر سفارش مي كند كه عبارتند از : دوران جواني – سلامتي و بي نيازي ، فارغ بودن از كارواشتغالات ، حيات و زندگي.

آنچه از اين حديث شريف در اين نوشتار مورد نظر مي باشد، غنيمت شمردن فرصت و زمان بيكاري و فارغ البال بودن است كه فرصت و زمان ارزشمندي است وبرهر انساني لازم است از اين فرصت طلايي و ارزشمند، بهترين بهره برداري و بهره وري را داشته باشد.

درحديث ديگري پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود : كُنْ عَلى عُمرِكَ أشَحَّ مِنكَ عَلى دِرهَمِكَ و دينارِكَ.

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: به عمر خود بخيل تر باش تا به درهم و دينارت.

ميزان الحكمه،محمدمحمدي ري شهري،ج8، ص125،حديث14307،به نقل از:مكارم الأخلاق : ٢/٣٦٤/٢٦٦١ .

 و ازامام علي عليه السلام نقل است كه فرمود : الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ ،

 يعني فرصت (اوقات و زمان ) همانند ابرهاي آسمان به سرعت مي گذرد و سپري مي شود

 ونيز امام علي عليه السلام مي فرمايد: إنَّ ماضي عُمرِكَ أجَلٌ ، و آتيهِ أمَلٌ ، و الوَقتُ عَمَلٌ .                           

   امام على عليه السلام فرمود : گذشته عمر تو، به سر آمده است و آينده اش اميدى [كه ممكن است تحقق نيابد و عمرى در كار نباشد] و زمان حالى كه در آن هستى ، زمان عمل وكاراست.

ميزان الحكمه ، محمد محمدي ري شهري ، ج 8 ، ص127، حديث 14314، به نقل از: غررالحكم ، ح3462.

اكنون مي پردازيم به مطلب بعدي كه بيكاربودن و عاطل و باطل گذراندن عمر و فرصت هاي پيش آمده است.

 از اين كارناپسند ونامطلوب در روايات اسلامي بسيار مذمٌت شده است.  

 در اين زمينه احاديث و روايات فراواني از ائمه عليهم السلام رسيده است كه در ادامه به برخي از آنها اشاره مي شود

قال عليٌّ عليه السلام : لَوِ اعتَبَرتَ بِما أضَعتَ مِن ماضي عُمرِكَ لَحَفِظتَ ما بَقِيَ .                                          

امام على عليه السلام فرمود : اگر از ضايع كردن عمر گذشته ات عبرت گيرى، بي گمان از ضايع شدن باقيمانده آن جلوگيرى مي كني.

 ميزان الحكمه ، ج 8  ، ص 126، حديث   14311، به نقل از : غررالحكم ، حديث  7589

قال عليٌّ عليه السلام : مَن أفنى عُمرَهُ في غَيرِ ما يُنجيهِ فقَد أضاعَ مَطلَبَهُ .  

امام على عليه السلام فرمود : هر كه عمر خود را در راه چيزى جز آنچه او را نجات مى دهد صرف كند، مطلوب خود را از دست داده است.

ميزان الحكمه ، ج 8  ، ص 128، حديث   14320، به نقل از : غررالحكم ، حديث  8532.

 قَالَ علي عليه السلام:إِضَاعَةُ الْفُرْصَةِ غُصَّه. 

امام علي عليه السلام فرمود:ضايع وخراب كردن فرصت،موجب غصه واندوه مي شود .

 نهج البلاغه ، كلمات قصار شماره 118 .

مطلب مهم :

مطلب مهمي كه لازم است به آن پرداخته شود اين است كه : تا اينجا به اهميٌت اوقات فراغت و ارزش و اعتبار آن پي برديم و در مقابل از مذمٌت و نكوهش ضايع كردن و از دست دادن فرصت ها آگاهي يافتيم ، حالا نوبت آن است كه بدانيم از فرصت هايي كه براي ما پيش مي آيد چگونه و در چه مسيرو راهي استفاده كنيم ؟

استفاده صحيح ومناسب از اوقات فراغت

توجه به اين نكته بسيار ضروري و لازم است كه استفاده بهينه و مناسب از اوقات فراغت، بستگي به چند عامل دارد 1- برنامه ريزي 2- توجه به ميزان استعداد  3- علاقمندي 4- مشاوره گرفتن و استفاده از نظرات ديگران.

1-برنامه ريزي :

توضيح آنكه براي بهره وري مطلوب از اوقات فراغت در اولين مرحله لازم است سراغ برنامه ريزي برويم و براي اين كار هم بايد خودمان دست به كار شويم و هم از نظرات و تجربيات اساتيد و معلمان ، پدران و مادران و احيانا دوستانمان استفاده كنيم زيرا بدون تدوين يك برنامه منظم و حساب شده ( و عمل به آن در طول زمان اوقات فراغت) نمي توان مطمئن بود كه انسان موفق شود بهترين بهره برداري را از اوقات فراغت خود ببرد عليهذا در اولين گام لازم است برنامه ريزي مناسبي صورت گيرد.

نكته ديگر اين است كه در هنگام برنامه ريزي لازم است به چند موضوع ديگر توجه كافي داشته باشيم.

 2- توجه به ميزان استعداد :   

 هركس نسبت به استعداد و توان خود براي انجام هر كاري آشناتر و واقف تر است. بر اين اساس به ميزان استعداد و توان خود برنامه ريزي مي كند.

 بنا بر اين از افراط و تفريط و از برنامه اي كه وقت و فرصت در آن از بين مي رود ويا بيش از توان و استعداد انسان باشد ، خود داري بايد كرد ضمنا توجه ودقت در ميزان وسطح تحصيلات افراد نيز لازم است.

 3- علاقمندي :

 ميزان علاقه افراد مختلف نسبت به هر كاري متفاوت است . اگر خود ما مطابق علاقه و ذوقمان برنامه ريزي نكنيم، ديگران براي ما اين كار را خواهند كرد و ما مجبوريم مطابق نظر  ديگران عمل كنيم در حاليكه ممكن است علاقه و اشتياق به آن كاروبرنامه نداشته باشيم ودرنتيجه به مقصود نرسيم.

4- مشاوره با ديگران :

 اگر دربرنامه ريزي و انتخاب نوع فعاليت براي پركردن اوقات فراغت، دچار شك و ترديد شديم ، بهتر است بلكه لازم است با مشاوري امين از قبيل پدر، مادر ، معلٌم ، دوست و رفيق ، براي اين منظور كمك بگيريم.

اكنون نوبت به اين مطلب مهم رسيده كه پس از برنامه ريزي چكار كنيم ؟

وبه عبارت ديگر: چه نوع فعاليتي را براي بهره بردن از اوقات فراغتمان انتخاب كنيم و دربرنامه ريزي به آن توجه داشته باشيم ؟

 درپاسخ اين سوال بايد گفت: توجه به نكات قبلي در هر حال لازم است چون اگر بدون لحاظ نكاتي كه گفته شد سراغ موضوعي مثلا نقاشي يا نويسندگي برويم اما استعداد و علاقه و شوق اين كار را نداشته باشيم به نظر مي رسد در پايان اوقات فراغت چيزي دستگيرمان نمي شود و تنها فرصت را از دست داده ايم بدون آنكه نتيجه مطلوب و مورد نظر و دلخواهمان را بدست آوريم

عليهذا هررشته و موضوعي را كه براي پركردن اوقات فراغتمان در نظر گرفتيم بايد با لحاظ نكات قبلي همراه باشد

اكنون مي پردازيم به موضوعات و رشته هاي مناسب براي اشتغال به آنها در اوقات فراغت و بالاخص تعطيلي تابستان كه مدتي نسبتا طولاني و پشت سر هم و پي در پي مدارس و دانشگاه ها تعطيل هستند.

تنوع در برنامه ها :

بهترين استفاده از اوقات فراغت در ايام طولاني مانند تابستان كه حدود 4 ماه فرصت مناسب است ، تنوع در برنامه ها مي باشد.

بر اين اساس بهتر است در يك يا چند رشته مورد علاقه ، شركت و فعاليت كنيم.

رشته هاي پيشنهادي عبارتنداز:

1-رشته هاي هنري  

2-رشته هاي علمي    

 3- رشته هاي الكترونيكي

4- رشته هاي تربيت بدني

 5-كتابخواني

در ميان همه برنامه هاي متنوٌع و مفيدي كه مي توان براي اوقات فراغت در نظر گرفت، برنامه استفاده از كتاب وكتابخانه از جايگاه ويژه اي برخوردار است .

دراين جا كلامي را از مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي ( مدظله العالي ) نقل مي كنيم : ايشان مي فرمايند: " حقيقت آن است كه كتاب يكي از ارزشمند ترين فرآورده هاي بشري وگنجينۀ بزرگترين ثروتهاي بشر يعني دانش وتحقيق است. دين ودنياي بشروجسم وجان انسان ، به بركت كتاب، تأمين وتغذيه مي شود وفرايند كمال بشري بوسيله كتاب تحقق مي يابد.

كتاب، مادر تمدنها ونيز عصاره آنهاست ...."

بخشي از پيام معظم له به مناسبت گردهمايي كتاب وكتابخانه 21/6/1374

اميد است همه افراد وبالاخص دانشجويان ودانش آموزان وفرهيختگان جامعه ما ، از اوقات بيكاري وتعطيلات خود بهترين بهره برداري را داشته باشند وبالاخص از كتاب وكتابخانه غافل نشوند ودر جهت رشد علمي ومطالعاتي خود كوتاهي نكنند.

به ياري وعنايت خداوند متعال.

نقل مطالب با ذكر منبع بلا مانع است .